W dniu 15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał dwa wyroki o doniosłym znaczeniu dla wszystkich spraw frankowych w Polsce.
W pierwszym wyroku TSUE orzekł, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu frankowego banki nie mogą żądać od kredytobiorców wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu. Rozstrzygnięcie to jest zgodne z wcześniejszą opinią rzecznika generalnego TSUE z dnia 16 lutego 2023 r.
TSUE wskazał, że zgodnie z celami dyrektywy 93/13 stosowanie klauzul abuzywnych w umowach powinno być sankcjonowane, a pozwolenie na dochodzenie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu prowadziłoby do skutków odwrotnych. Zgoda na takie roszczenia banków wręcz zachęcałaby do stosowania niedozwolonych postanowień umownych, ponieważ ostatecznie i tak przedsiębiorca mógłby uzyskać korzyści finansowe kosztem konsumenta.
Wyrok TUSE utrzymany jest w dotychczasowej jego linii orzeczniczej wskazującej na brak możliwości podziału kosztów stwierdzenia unieważnienia umowy pomiędzy bankiem a konsumentem. Na marginesie można wskazać, że wobec argumentów prawnych na nic zdały się argumenty lobby bankowego o zagrożeniu stabilności sektora bankowego. TSUE pozostał na stanowisku wynikającym z litery prawa unijnego.
Jako ciekawostkę można wskazać, że zdaniem TSUE, to kredytobiorcy mogą żądać od banków wynagrodzenia za korzystanie z ich środków pieniężnych uiszczonych tytułem spłaty kredytu. Frankowicze dotychczas nie konstruowali takich roszczeń. W przyszłości praktyka sądowa będzie musiała rozstrzygnąć również niniejszą kwestię, w tym jak ewentualnie obliczyć wysokość takich roszczeń.
Zagadnienie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu nie jest nowe, ale dopiero teraz doczekało się jednoznacznej oceny. Większość praktyków twierdziła, że stanowisko banków jest bezpodstawne. Pomimo kontrowersji wobec wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu wielu kredytobiorców wstrzymywało się z decyzją o wystąpieniu na drogę sądową. Teraz również to zagadnienie zostało definitywnie rozstrzygnięte na korzyść frankowiczów
Ostatni argument do zniechęcenia frankowiczów przed pozwywaniem banków upadł. Paradoksalnie banki mogą dalej iść w zaparte i nie proponować kredytobiorcom zawierania ugód na ogodnych warunkach. Praktyka banków w znacznej mierze jest determinowana wynikami finansowymi, a to skłania do odroczenia terminu rozliczenia nieważnej umowy kredytu poprzez wstąpenie na drogę sądową. W najbliższych miesiącach do sądów będzie wpływać kolejna fala pozwów frankowych.
Drugie ze wspomnianych orzeczeń TSUE również ma kapitalne znacznie dla kredytów frankowych, które nie zostały jeszcze spłacone.
TSUE pozytywnie ocenił możliwość żądania przez konsumenta zawieszenia obowiązku spłaty na czas trwania postępowania sądowego. Sprawa została rozpoznana na kanwie sporu z upadłym Getin Bankiem, jednakże w drodze analogii wnioski zawarte w wyroku TSUE można zastosować do sporów z innymi bankami.
Zdaniem TSUE sąd krajowy w przypadku stwierdzenia zastosowania w umowie niedozwolonego warunku umownego powinien udzielić konsumentowi ochrony tymczasowej. Działanie sądu powinno zmierzać do uchronienia konsumenta przed sytuacją, w której nie będzie on w stanie spłacać rat kredytu z uwagi na stosowania klauzul abuzywnych. Ponadto prawo krajowe powinno zapewnić skuteczność ochrony prawnej wynikającej z prawa unijnego. Ostatecznie zatem przyznanie ochrony tymczasowej ma zmierzać do zapewnienia pełnej ochrony praw konsumenta w czasie trwania sporu sądowego, jak również ma umożliwić uzyskanie pełnego skutku restytucyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie.
W naszych porządku prawnym zapewnienie ochrony tymczasowej następuje na skutek złożenia wniosku o zabezpieczenie. Dotychczas w praktyce sądowej bywało różnie z uwzględnianiem wniosków o zabezpieczenie. Wyklarowało się stanowisko mówiące o możliwości dochodzenia zabezpieczenia jedynie w sytuacji, gdy kredytobiorca spłacił co najmniej równowartość wypłaconego mu kapitału kredytu. Jednakże nawet i w takich sytuacjach sądy nie zawsze zabezpieczały powództwa frankowiczów. Po wyroku TSUE kwestia możliwość skutecznego żądania udzielenia ochrony na czas trwania procesu została praktycznie przesądzona, zwłaszcza w odniesieniu do kredytów ze spłaconym kapitałem. W innych stanach faktycznych szanse na uzyskanie zabezpieczenia również wzrosły. Jako, że potrzeba udzielenia zabezpieczenia powinna być oceniana w odniesieniu do indywidualnego przypadku, to przyjdzie nam jeszcze zaczekać jak sądy będą rozpoznawać wnioski o zabezpieczenie przy barku spłaconego kapitału kredytu.
Warto mieć na uwadze, że kredytobiorca może w toku procesu ponownie złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Uwzględnienie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sytuacji, gdy kredyt jest dalej spłacany ma kolosalne znaczenie dla kredytobiorców. Wyrok TSUE będzie mieć zatem praktyczne przełożenie na toczące się spory sądowe, jak również będzie zachęcać nowych frankowiczow do wystąpienia na drogę sądową. Zabezpieczenie polegające na wstrzymaniu obowiązku spłaty kredytu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania stanowi znaczne ułatwienie dla kredytobiorców, albowiem niweluje skutki przedłużających się procesów i odciąża ich finansowo jeszcze przed uzyskaniem prawomocnego wyroku.
Kancelaria Adwokacka AGK adwokat Aleksander Giehsmann z siedzibą w Kędzierzynie-Koźlu i Wrocławiu pomaga frankowiczom w prowadzeniu sporów sądowych przeciwko bankom. Jeśli chcesz dokonać analizy swojej umowy frankowej, to zachęcam do kontaktu.